
وسایل و مواد مورد نیاز جهت نمونه گیری و ویژگیهای مربوط به ظروف جمع آوری نمونه
وسایل و مواد مورد نیاز جهت نمونهگیری و ویژگیهای مربوط به ظروف جمعآوری نمونه بسته به نوع نمونه و آزمایش مورد نظر متفاوت بوده و دارای تنوع فراوان است که در این بخش به نکات مهم در رابطه با هر آزمایش اشاره میگردد.
- Activated Clotting Time (ACT): یک لوله محتوی فعالکننده تماسی انعقادی مانند سلیت (celite)، کائولین یا پارتیکلهای شیشهای مورد نیاز است. در روشهایی که به جای لوله از کارتریج استفاده میشود، میتوان خون کامل را داخل یک لوله یا سرنگ پلاستیکی جمعآوری نمود و سپس سریعا آن را به کارتریج منتقل کرد.
- Plasma ACTH: از سرنگ سرد شده (chilled) و دو لوله پلاستیکی درب بنفش (EDTA) که از قبل در یخ سرد شدهاند استفاده نمایید. ACTH جذب شیشه میشود.
- Aluminum, Serum or Urine: نمونه سرم در لولههای عاری از فلز جمعآوری گردد. نمونه ادرار در ظرفهایی که با اسید شسته شدهاند جمعآوری شود.
- Plasma ADH: از لوله درب بنفش (EDTA) از قبل سرد شده استفاده نمایید.
- Brucellosis, Culture: بهتر است خون در بطریهای بای فازیک کشت خون (محیط کاستاندا) جمعآوری گردد.
- Calcium, Urine: از ظروف جمعآوری پلاستیکی یا بطری شیشهای شسته شده با اسید استفاده نمایید.
- CSF: از لولههای سترون استفاده شود.
- Copper, Serum, Urine, CSF: از لولههای فاقد عناصر کمیاب و بدون ضدانعقاد استفاده نمایید. برای ادرار از ظرف پلاستیکی و ترجیحا پلیاتیلن شسته شده با اسید استفاده شود.
- Cryofibrinogen, Plasma: در صورت لزوم ممکن است لولهها قبل از نمونهگیری تا °C37 گرم شوند.
- Cryoglobulin, Serum: لولهها باید قبل از نمونهگیری تا °C37 گرم شده باشند.
- Delta (5)- Aminolevulinic Acid, Urine: جمعآوری ادرار باید در ظرف تیره رنگ انجام شود.
- Fecal fat, Quantitative, 72 Hour Collection: از ظرف پلاستیکی که از قبل وزن آن تعیین شده استفاده گردد.
- Glucagon, Plasma: خون را درون لوله درب بنفش (EDTA) از قبل سرد شده بریزید و بلافاصله به آزمایشگاه ارسال نمایید.
- Hemosiderin Stain, Urine: در صورتی که بررسی ابتدایی جهت تفسیر با مشکل روبرو شود از ظرف و لولههای سانتریفیوژ عاری از آهن استفاده شود.
- Homovanillic Acid, Urine: از ظرف پلاستیکی استفاده شود.
- Iron, Serum: از لوله درب قرمز (لخته) شسته شده با اسید استفاده شود.
- Lead, Blood: از لولههای مخصوص فاقد سرب (lead-free) استفاده شود.
- Lead, Urine: از ظرف ادرار پلاستیکی (ترجیحا پلیاتیلن) شسته شده با اسید (نیتریک) که با آب دیونیزه به قدر کافی شسته شده باشد استفاده گردد.
- Magnesium, Manganese, Mercury, Urine: از ظرف ادرار پلاستیکی شسته شده با اسید استفاده نمایید.
- Manganese, Serum or Blood: از لولههای مخصوص فاقد فلز (lead-free) استفاده شود.
- Myoglobin, Qualitative, Urine: از ظرف ادرار تمیز و فاقد مواد شیمیایی و ترجیحا پلاستیکی استفاده شود.
- Porphyrins, Quantitative, Urine: از ظرف تیره رنگ یا فویل پیچ شده استفاده نمایید.
- Pulmonary Surfactant, Amniotic Fluid: از لولههای سیلیکونی استفاده نکنید.
- Schilhing Test: از ظرف بزرگ ترجیحا پلاستیکی که قابل اندازهگیری بوده و فاقد آلودگی با مواد رادیواکتیو باشد استفاده نمایید.
- Zn, Serum or Plasma: از لولههای فاقد فلز استفاده نمایید.
- انالیز اسپرم : از ظرف شیشهای یا پلاستیکی تمیز، خشک و با دهانه گشاد استفاده کنید که در دمای °C40-20 گرم شده باشد و ضمنا فاقد ترکیبات دترژانت یا سایر مواد سمی باشد.
- Zn, Serum or Plasma: از لولههای فاقد فلز استفاده نمایید.
نحوه جمعآوری نمونه با در نظرگرفتن محل آناتومیک نمونهگیری، نوع نمونه، سن و غیره
- دستورالعمل نمونهگیری آزمایشهای انعقادی شامل:
Activated PTT, Activated Protein C Resistance (APCR), Antiplasmin, Antithrombin, D-Dimers, FDP, Factor XIII, Fibrinogen, Heparin, Neutralization, HMWK, Mixing Studies, Plasminogen, PAI-1, Prekallikrein, Protein C, Protein S, PT, Reptilase Time, Thrombin Time, Von Willebrand Factor
به شرح زیر است:
خونگیری وریدی معمول. اگر قرار است آزمایشهای متعددی انجام شود ابتدا لوله درب قرمز و سپس لوله درب آبی (سیترات) و نهایتا لولههای درب بنفش (EDTA)، درب سبز (هپارین) و درب خاکستری (اگزالات/فلوراید) پر شوند. بلافاصله پس از خونگیری لوله را به آرامی و حداقل چهار مرتبه سرو ته نمایید. لولهها باید به اندازه مناسب و تعیین شده پر و بلافاصله به آزمایشگاه ارسال شوند.
- Acid Fast, Stain: بیمار ابتدا دهان خود را با آب شسته و سرفههایی عمیق انجام دهد. خلط صبحگاهی كه با تحریك سرم نمكی فیزیولوژیك و از طریق بخور تهیه میگردد برای آزمایش مناسبتر است. از آسپیره معده، برونكیال یا نای نیز میتوان به عنوان نمونه استفاده نمود. بهتر است نمونه خلط در سه ظرف جداگانه و در سه روز متوالی (صبحها) جمعآوری گردد.
- Plasma ACTH: نمونههایی که برای اثبات وجود ریتم شبانهروزی گرفته میشوند باید بین شش و ده صبح و بین نه شب تا نیمه شب باشند. سطوح همزمان کورتیزول هم ممکن است کمککننده باشند.
- Amino Acids, Plasma: به دلیل اینکه میزان اسیدهای آمینه پس از یک وعده غذایی پر پروتئین بالا میرود، نمونههای ناشتا ارجح هستند، البته در مواقع غربالگری آمینواسیدمی،
نمونههایی که بلافاصله پس از صرف غذا گرفته میشوند، ارجحیت دارند زیرا افزایش اسیدهای آمینه در این هنگام در حد بالایی است.
- Amino Acids, Plasma: به دلیل اینکه میزان اسیدهای آمینه پس از یک وعده غذایی پر پروتئین بالا میرود، نمونههای ناشتا ارجح هستند، البته در مواقع غربالگری آمینواسیدمی،
- Bilirubin, Serum: نمونه را در اطفال میتوان از پاشنه پا گرفت. اگر نمونه توسط نیشتر مویرگی (capillary puncture) گرفته میشود باید از چلاندن (squeeze) بیش از حد اجتناب شود چرا که موجب همولیز و رقیقشدن با مایعات بافتی میشود.
- Brucellosis, Culture: در صورت امکان نمونهگیری پیش از شروع درمان آنتیمیکروبیال صورت گیرد.
- Calcium, Ionized, Serum: بهتـر اسـت نمـونـه در لولـههـای اسیـد واش گرفته شود و از تورنیکه استفاده نشود.
- Catecholamines Fractionation, Plasma: بیمار باید ناشتا بوده و حداقل بهمدت چهار ساعت سیگار نکشد و بهمدت 30 دقیقه قبل از گرفتن نمونه روی تخت دراز بکشد و فعالیت بدنی نداشته باشد.
- Clonidin Suppression Test (برای کاتکول آمینهای پلاسما): شب قبل از آزمایش بیمار ناشتا میماند و در صبح روز آزمایش در حالی که حالت درازکش دارد یک نمونه پایه جهت اندازهگیری میزان کاتکول آمین پلاسما گرفته میشود و پس از آن µg/kg3/4 کلونیدین خوراکی به بیمار داده و پس از سه ساعت نمونه مجدد گرفته میشود. در طول این مدت بیمار به آرامی روی تخت دراز میكشد.
- Cold Hemolysin Test: دو لوله لخته هفت میلیمتری را یكی تا C°37 گرم نموده و دیگری را تا C°4 سرد كرده و از بیمار دو نمونه تهیه نمایید. برای كنترل منفی نیز دو نمونه مشابه از یك فرد سالم تهیه كنید.
- Cortisol, Free,Urine: هنگام ارزیابی كامل بودن جمعآوری ادرار باید كمتر از 10% اختلاف در غلظتهای كراتینین هر نمونه 24 ساعته وجود داشته باشد. اختلاف بیشتر از 10% بیانگر جمعآوری ناقص است.
- Cortisol, Serum or Plasma:
- كورتیزول منفرد نیمه شب و هنگام خواب: در این پروتكل كه برای بیماران بستری در بیمارستان استفاده میشود بیمار در ساعت 11 شب خوابیده و یک ساعت بعد به آرامی بیدار میشود تا خونگیری صورت گیرد.
- آزمایش سركوب دگزامتازون در طی شب: به بیمار یک میلیگرم دگزامتازون خوراكی در ساعت 11 شب داده میشود و نمونه خون در هشت صبح فردای آن روز گرفته میشود.
- آزمایش سركوب دگزامتازون با دوز كم: نمونه ادرار 24 ساعته در چهار روز متوالی جمعآوری میشود. از هشت صبح روز دوم 5/0 میلیگرم دگزامتازون خوراكی هر شش ساعت به بیمار داده میشود (در مجموع هشت دوز). نمونههای خون در هشت صبح و هشت شب روز اول و مجددا هشت صبح روز پنجم برای اندازهگیری كورتیزول گرفته میشوند. در هر نمونه ادرار هم كورتیزول و هم كراتینین اندازهگیری میشود.
- آزمایش سركوب دگزامتازون با دوز بالا: نمونه ادرار 24 ساعته در چهار روز متوالی جمعآوری میشود. از هشت صبح روز دوم به بیمار دو میلیگرم دگزامتازون خوراكی هر شش ساعت داده میشود (در مجموع هشت دوز). نمونههای خون در هشت صبح و هشت شب روز اول و مجددا هشت صبح روز پنجم برای اندازهگیری كورتیزول گرفته میشوند. در هر نمونه ادرار هم كورتیزول و هم كراتینین اندازهگیری میشود.
- Creatinine Clearance, Urine: به بیمار آموزش داده میشود تا ادرار خود را ساعت هشت صبح تخلیه كرده و دور بریزد. سپس تمامی ادرار از جمله نمونه آخر كه هشت صبح فردای آن روز میشود را داخل ظرف تخلیه كند. در طی دوره جمعآوری، نمونه درون یخچال قرار داده شود.
- Cryofibrinogen, Plasma: بلافاصله پس از نمونهگیری میبایست لولهها را در آب گرم قرار دهید.
- Cryoglobulin, Serum: بلافاصله پس از نمونهگیری میبایست لولهها را در آب گرم قرار دهید.
- Digoxin Serum: نمونه خون باید حداقل شش ساعت پس از تجویز آخرین دوز گرفته شود. معمولا پنج روز پس از شروع درمان، دارو به وضعیت ثابت ((steady state میرسد. پس از این زمان بهترین ارزیابی وضعیت ثابت انجام نمونهگیری درست قبل از دوز بعدی دارو است.
- Estriol Unconjugated, Serum or Plasma: از آنجایی كه استریول دارای ریتم شبانهروزی است، نمونهگیریهای متوالی باید در یك ساعت ثابت از شبانهروز انجام شوند.
- Gastrin, Serum و پروتكل secretin challenge test: به دنبال تزریق سكرتین پورسین (porcine) به میزان 2 واحد/کیلوگرم نمونهها بعد از 2، 5، 10، 15، 20 و 30 دقیقه گرفته میشوند.
- FBS: برای تمامیگروههای سنی نمونههای وریدی توصیه میشود به غیر از نوزادان كه ممکن است نمونه از پاشنه پا گرفته میشود.
- GCT: بیماران حامله: نیازی به ناشتایی ندارند. 50 گرم گلوكز بهصورت خوراكی مصرف و بعد از یک ساعت نمونه خون گرفته میشود و در صورتی كه نتیجه بیشتر ازmg/dl 140 باشد آزمایش غربالگری دیابت حاملگی مثبت تلقی میگردد و آزمایش اضافهتر (Plasma و Glucose post glucose load) انجام میشود (g load100 و نمونهگیریهای ناشتا، یک، دو و سه ساعت پس از بلع گلوكز).
- CTT: بعد از یك نمونهگیری ناشتا محلول گلوكز مصرف میشود (75 گرم در بالغین و 75/1 گرم به ازای هر کیلوگرم وزن در اطفال) و یک و دو ساعت بعد نمونهگیری صورت میگیرد. بیمار باید در وضعیت نشسته قرار گیرد و به غیر از آب چیزی مصرف نكند. فعالیت فیزیكی باید حداقل باشد و بعضی پیشنهاد میدهند بیمار در حالت خوابیده بماند. استفراغ یا اسهال ممكن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.
- Growth Hormone, Serum (GH):
- آزمایش سركوب گلوكز (شك به GH بالا):
بیمار در طول شب ناشتا بوده و برای انجام آزمایش در رختخواب باقی میماند. ابتدا یك نمونه خون گرفته میشود و بعد از بلع محلول حاوی 100 گرم گلوكز نیز نمونهگیری صورت میگیرد.
- شك به فقدان GH: این آزمایش به طرق مختلف انجام میپذیرد:
- ورزش: ورزش شدید بهمدت 20 دقیقه و سپس نمونهگیری
- خواب: بیمار در وقت معمول به رختخواب میرود و یک ساعت پس از شروع خواب عمیق (اثبات با EEG) نمونهگیری صورت میگیرد.
- آرژینین: تزریق آرژینین هیدروكلراید داخل وریدی به میزان g/kg 5/0 بهصورت داخل وریدی و نمونهگیری بعد از یک تا دو ساعت
- گلوكاگون: تزریق داخل وریدی یا عضلانی گلوكاگون به میزان mg/kg03/0 (نه بیشتر از mg 1) و نمونهگیری بعد از دو تا سه ساعت
- ال – دوپا: مصرف خوراكی ال – دوپا به میزانm273/1g/5/0 همراه با نهار و نمونهگیری بعد از نیم تا دو ساعت
- كلونیدین: مصرف كلونیدین بهصورت خوراكی به میزانmg/m215/0 و نمونهگیری بعد از 90 دقیقه
- دیازپام: مصرف دیازپام بهصورت خوراكی به میزانmg/m215/0 و نمونهگیری بعد از 60 دقیقه
- پنتاگاسترین: تجویز پنتاگاسترین داخل وریدی به میزان mg/kg/hour5/1 در عرض 75 دقیقه و سپس نمونهگیری
- Hemoglobin: از سوزن درجه-18 كه لوله القای تزریق به آن متصل است استفاده كنید. تورنیكه را به آرامی، بالای بازو ببندید. با حداقل ترومای ممكن وریدantecubital را سوراخ نمایید. به محض دیدن جریان خون تورنیكه را آزاد كنید. ابتدا 3 میلیلیتر خون درون لوله درب قرمز و سپس ml5 در لوله درب سبز (هپارین) جمعآوری نمایید. درب لوله سبز را گذاشته و به آرامی سه تا پنج مرتبه مخلوط نمایید و از آن برای تعیین Hb پلاسما استفاده كنید.
- Iron, Serum: خونگیری باید قبل از سایر نمونههایی كه احتیاج به لولههای ضد انعقاد دارند انجام شود.
- Kidney Stone Analysis: نمونه میبایست از خون و بافت پاك و در یك ظرف خشك و تمیز قرار داده شود. در صورت لزوم میتوان ادرار را جهت پیدا كردن سنگریزهها یا سنگ از فیلتر عبور داد. برای تمیز كردن هیچگاه از پارچه یا دستمال استفاده نكنید چرا كه الیاف موجود در آنها در روش اسپكتروسكوپی مادون قرمز تداخل ایجاد میكند.
- Lactic Acid, Blood or Plasma: بیمار مشت خود را گره نكند و در صورت امكان از تورنیكه استفاده نشود. استفاده از تورنیكه یا مشت كردن و باز كردن آن منجر به افزایش کاذب پتاسیم و لاكتات میشود.
- Lactose Tolerance Test: برای بزرگسالان از 50 گرم لاكتوز در ml200 آب با طعم لیمو و برای اطفال g/kg 2 تا نهایتا 50 گرم لاکتوز استفاده میشود. بیمار تشویق شود تا در مدت انجام آزمایش مقادیر متوسطی (یک تا دو لیوان) آب بنوشد. بیمار باید خوابیده یا نشسته باقی بماند. نمونه خون را در حالت ناشتا و 15 دقیقه، 30 دقیقه، 45 دقیقه، 60 دقیقه و 90 دقیقه پس از دوز لاكتوز در لوله درب خاكستری (فلوراید) بگیرید. علایم بیمار به خصوص كرامپها، تهوع و اسهال آبكی را یادداشت كنید.
- Leukocyte Alkaline Phosphatase: شش عدد گستره (اسمیر) بر روی لام (اسلاید) از خون نوك سرانگشت تهیه نمایید. لامها را در هوا خشك كرده و در عرض 30 دقیقه به آزمایشگاه خون شناسی ارسال نمایید.
- Metanephrines, Plasma: بیمار حداقل 20 دقیقه در حالت خوابیده به پشت استراحت كرده و سپس اقدام به خونگیری شود. خون گرفته شده به لوله حاوی EDTAكه از قبل سرد شده منتقل و در عرض 30 دقیقه سانتریفیوژ شود.
- Methamphetamine, Morphine, opiates, Urine: در صورتی كه انجام آزمایش جنبه پزشكی قانونی دارد باید نمونهگیری با احتیاط و مراقبتهای ویژه انجام گیرد.
- Methionine Loading Test: بیمـار پس از ده تا 12 سـاعت ناشتـا بـودن، mg/kg100
ال- متیونین بلع كرده و یك نمونه خون گرفته میشود. نمونههای خون2، 4، 8، 12و24 ساعت بعد تكرار میگردند تا سطوح ویتامینهایB و اسیدهای آمینه در پلاسما مقایسه گردند.
- Methionine Loading Test: بیمـار پس از ده تا 12 سـاعت ناشتـا بـودن، mg/kg100
- Mycobacterial Culture, Sputum: در روشهای غربالگری جدید دو نمونه ابتدای صبح در دو روز متوالی پیشنهاد میشود. باید به بیمار آموزش داده شود تا دندانهای خود را مسواك كرده و دندانهای مصنوعی خود را بردارد و سپس دهان خود را به خوبی با آب بشوید تا احتمال آلودگی نمونه كاهش پیدا كند و بعد عمیقا سرفه نماید. بعد از گرفتن نمونه باید آن را بررسی كرد تا مطمئن شد كه مقدار آن كافی (حداقل ml5) و موكوس (و نه بزاق) باشد.
- Neisseria Gonorrhea Culture & Smear:
- ترشحات پیشابراه مرد: جمعآوری ترشحات پیشابراه مرد توسط سواب داخل پیشابراهی و پس از حركت دادن به سمت سوراخ خروجی جهت ظاهر شدن اگزودا صورت میگیرد.
- سواب ركتال: نمونههای آنوركتال از كریپتها درست بعد از حلقه مقعدی و توسط سواب گرفته میشود. مشاهده مستقیم از طریق آنوسكوپی مفید خواهد بود. بعد از داخل شدن سواب آن را چرخانده و 30-15 ثانیه بعد خارج نمایید.
- كشت پیشابراه یا واژن: در زنانی كه انجام كشت اندوسرویكس امكانپذیر نیست اندیكاسیون دارد.
- پیشابراه زن: پیشابراه را در مقابل سمفیس پوبیس ماساژ داده تا ترشح نمایان شود، یا از سواب داخل پیشابراهی استفاده شود.
- واژن: نمونه از vaginal vault گرفته شود. سواب را 30-15 ثانیه نگهداشته و بعد خارج كنید.
- اندوسرویكس / سرویكال: سرویكس را به آرامی بین لبههای اسپكولوم فشار داده تا اگزودای اندوسرویكس نمایان شود. سپس با سواب و حالت چرخش دادن نمونه را بردارید.
- غده بارتولن: اگزودا را از مجرا خارج كرده، آبسهها باید توسط سرنگ و سوزن آسپیره شوند.
- نمونههای اوروفارنژیال و لوزهای از طریق سواب و ترجیحا با دید مستقیم گرفته میشوند.
- Newborn Screen for Phenylketonuria or Galactosemia: خونگیری معمولا در فاصله 72-24 ساعت بعد از تولد و از حاشیه كناری پاشنه پای نوزاد به ترتیب زیر انجام میگیرد. پاشنه پا را با یك دستمال یا حوله گرم (C°41-40) گرم كنید تا جریان خون در محل افزایش یابد. محل فرو كردن لانست (نیشتر) و اطراف آن را با ایزوپروپانول 70% به خوبی پاك كرده و صبر كنید تا توسط جریان هوا كاملا خشك شود. با استفاده از دستكش سترون شده یكبار مصرف و به كمك نیشتر كه طول سوزن آن حداكثر 4/2 میلیمتر باشد، ضربه یكنواخت و آرامی به محل خونگیری وارد كنید تا خون به راحتی جریان یابد. قطره اول را با گاز سترون شده تمیز كرده و سپس با فشارهای متناوب و مختصری كه به پاشنه وارد میكنید قطره بزرگی شكل میگیرد. كاغذ صافی را به قطره خون نزدیك كرده و آن را به مركز دایره بچكانید. با یك تكنیك صحیح میتوان چهار دایره موجود بر روی كاغذ صافی را پر نمود. توجه كنید سطح دوایر خونی به هیچوجه با دست، حتی با دستكش لمس نشود.
همچنین مراقب باشید تا در هنگام خونگیری هیچ خراش یا پارگی روی كاغذ به وجود نیاید. كارت خونی را بهصورت افقی روی پایهای مسطح قرار دهید به طوریكه خون با جایی تماس پیدا نكند. تقریبا سه ساعت وقت لازم است تا لكههای خون در دمایC°25-15 اتاق كاملا خشك شود.
- Occult Blood, Stool (FOBT): از آنجا که گرفتن مدفوع کار ناخوشایندی است، بعضی بیماران تمایلی به انجام این آزمایش ندارند یا قادر به همكاری نیستند. باید مراقب بود تا خون احتمالی ادرار یا قاعدگی موجب آلوده شدن مدفوع نشود.
- pH, Blood: برای نمونه وریدی تا حد امکان از تورنیكه استفاده نشود. اجازه ندهید بیمار مشت خود را گره و باز كند چرا كه این کار موجب تولید لاكتات میشود. نمونهای كه با سرنگ هپارینه گرفته شده را فاقد حباب كرده و بلافاصله سر آن را كاملا مسدود نمایید. برای نمونهگیری وریدی پوست منطقه مورد نظر باید بهمدت 15-10 دقیقه گرم شده باشد و سوراخ كردن باید به قدری عمقی باشد كه جریان آزاد خون برقرار شود.
- Potassium, Serum or Plasma: در صورت امكان از سوزنهای خیلی كوچك استفاده نشود. از استاز و در صورت امكان استفاده از تورنیكه اجتناب شود. بیمار مشت خود را گره نكند چرا كه باعث افزایش پتاسیم میشود. اگر تورنیكه استفاده میشود نمونه خون را یک تا دو دقیقه بعد از اینكه دست آزاد شده و تورنیكه برداشته شده، بگیرید. خون به آرامی به داخل لوله آزمایش تخلیه گردد تا سبب لیز نشود.
- Prolactin, Serum: نمونه را در لولههای از قبل سرد شده و بین هشت تا ده صبح بگیرید.
- Protein, Semi quantitative, Urine: برای بدست آوردن حداكثر غلظت ادرار هنگامیكه ردیابی زنجیره سبك ایمونوگلوبولین (پروتئین بنس جونز) اهمیت دارد و هنگامیكه پروتئینوری ارتواستاتیك باید رد شود نمونه اول صبح پیشنهاد میشود. برای سایر بیماریهای كلیوی، ادرار طی روز مطلوب و حتی ترجیح داده میشود.
- Renin Plasma Activity (RPA): نمونه را با سرنگی كه از قبل سرد شده گرفته و در لوله درب بنفش (EDTAدار) از قبل سرد شده بریزید. درب لوله را بسته، مخلوط كرده و بلافاصله روی یخ قرار داده و به آزمایشگاه ارسال نمایید. وضعیت قرارگیری بیمار حین نمونهگیری حتما ثبت گردد.
- Schilling Test: بیمار یك دوز ویتامین B12 نشاندار شده با ید رادیواكتیو را بلع نموده و یك تزریق داخل عضلانی B12 را نیز دریافت میكند سپس ادرار بیمار بهمدت 24 ساعت جمعآوری میگردد.
- Semen Analysis: کیفیت نمونههایی که در مطب یا آزمایشگاه گرفته میشوند بهتر است درغیر اینصورت، میتوان نمونه را در منزل توسط masturbationگرفت و حداکثر تا یك ساعت به آزمایشگاه رساند. نمونهگیری در طی مقاربت و با استفاده از یك وسیله جمعآوری منی ممكن است سبب كیفیت بالاتر آن شود (Silastic condom- seminal pouch type). از كاندومهای معمولی لاتكس به علت تداخل احتمالی با قابلیت حیات اسپرمها نباید استفاده كرد. از مقاربت وقفهای (coitus interruptus) هم نباید استفاده شود. بخش ابتدایی انزال معمولا شامل بیشترین اسپرم است. نمونه مایع منی باید كامل گرفته شود.
- Urinalysis: معمولا یك نمونه voided مناسب خواهد بود. اگر احتمال میرود نمونه با ترشح (Discharge) یا خونریزی واژینال آلوده شده باشد یك نمونهclean catch مطلوب است. زمان نمونهگیری با مقصود آزمایش فرق میكند. اگر cast یا توانایی تغلیظ كلیه را بررسی میكنید یا اهداف غربالگری دارید نمونه ابتدای صبح ارجح است.
Urobilinogen, 2-Hour Urine: بیمار در ساعت دو بعد از ظهر ادرار خود را دور میریزد. به بیمار 500 میلیلیتر آب داده تا یك جا بنوشد. تمامیادرار را از ساعت دو تا چهار بعد از ظهر جمع كرده و سریع به آزمایشگاه بفرستد. اوروبیلینوژن به دمای اتاق و نور حساس است. لذا باید ظرف نمونهگیری پوشیده شود یا تیره رنگ باشد.
– حجم نمونه مورد نیاز برای انجام هر آزمایش
به طور كلی حجم مورد نیاز برای انجام آزمایش باید به اندازهای باشد كه انجام آزمایش و تكرار احتمالی آن به راحتی امكانپذیر باشد. این حجم برای نمونههای سرم یا پلاسما حداقل 3-2
میلیلیتر است.
برای سایر نمونهها و همچنین موارد خاص نكات زیر را باید در نظر داشت:
- Body Fluid Chemical Analysis: از آنجایی كه آزمایش مایعات بدن معمولا در بخشهای مختلف آزمایشگاه انجام میگیرد، یك اشتباه شایع فرستادن مقادیر ناكافی از مایع بدن به آزمایشگاه است. برای این منظور حجم 50 میلیلیتر مطلوب خواهد بود كه باید بهصورت منقسم در ظرفهای مناسب ارسال شود.
- CSF Analysis: معمولا ml3-1 كفایت میكند.
- Albumin Ratio/ IgG CSF: حداقل 5/0-1/0 میلیلیتر و ترجیحا 3 میلیلیتر مورد نیاز است.
- Chloride, Sweat: در صورت جمعآوری نمونه با گاز یا كاغذ صافی حداقل 75 میلیگرم عرق مورد نیاز خواهد بود. در صورت استفاده از میكروتیوب حداقل حجم قابل قبول 15 میكرولیتر است.
- Cold Hemolysin Test: دو لوله لخته هفت میلیلیتری مورد نیاز خواهد بود.
- Cryoglobulin, Serum: حداقل 5 میلیلیتر سرم (15 میلیلیتر خون وریدی)
- Endomysial Antibodies: برای نمونههای اطفال حداقل 2 میلیلیتر سرم مورد نیاز خواهد بود.
- Gliadin IgG/IgA Antibodies: برای نمونههای اطفال حداقل 2 میلیلیتر سرم مورد نیاز خواهد بود.
- HPV DNA Test: اندازه نمونه بیوپسی باید بین 2/0 تا 5/0 سانتیمتر باشد.
- Hypertonic Cryohemolysis Test: حداقل 3 میلیلیتر خون كامل تازه مورد نیاز خواهد بود.
- Mycobacterial Culture, Ascitis Fluid: برای تامین حساسیت 80%، حدود یک لیتر نمونه مورد نیاز است.
- Mycobacterial Culture, CSF: حداقل حجم قابل قبول 5 میلیلیتر بوده ولی حجم مطلوب 10 میلیلیتر است.
- Mycobacterial Culture, Sputum: حداقل حجم قابل قبول 5 میلیلیتر است.
- Mycobacterial Culture, Urine: حداقل حجم قابل قبول 40 میلیلیتر ادرار ابتدای صبح است.
- Osmolality, Urine: حداقل 1 میلیلیتر ادرار مورد نیاز است.
- Pulmonary Surfactant, Amniotic Fluid: حداقل یک میلیلیتر مایع آمینوتیك مورد نیاز است.
- Rubella Culture, Urine:ml10 ادرار مورد نیاز است.
- Skin Biopsy, Immunofluorescence (IF): سه میلیمتر مکعب از بافتبرداری منگنهای (پانچ بیوپسی) پوست مورد نیاز است.
- Specific Gravity, Urine: رفراكتومتر فقط احتیاج به چند قطره ادرار دارد، در حالیكه سایر روشها به میزان بیشتری از ادرار نیاز دارند.
الف- ضدانعقاد EDTA:
ACTH
ADH
APOE
B- Type Natriuretic Peptide
C1 Esterase Inhibitor
CBC (K2-EDTA) (به میزان 2/2-5/1 میلیگرم در میلیلیتر)
Cyclosporine
Glucagon
HbA1c
Ham Test
Hb electrophoresis, HbA2
HbF
Unstable Hb
Hct-Hb
Cryohemolysis Test Hypertonic
Kleihaure – Betke
Mercury-
Metanephrines-
PTH- Related Protein
Peripheral Blood: Differential Leukocyte Count
Platelet Count–WBC count
RBC Indices
Renin activity, plasma (RPA)
Sickle Cell Tests
ب – ضدانعقاد سیترات:
aPTT (Activated Partial Thromboplastin Time)
APCR (Activated Partial C Resistance)
Antiplasmin
Antithrombin
D-Dimer
FDP
Factor XIII
Fibrinogen
Heparin Neutralization
HMWK
Lupus Anticoagulant
Mixing Studies
Plasminogen
PAI-1
Platelet Aggregation
Prekallikrein
Protein C
Protein S
PT
Reptilase Time
Sugar Water Test
Thrombin Time
Von Willebrand Factor
پ– ضدانعقاد هپارین:
Amino Acids, Plasma
Chromosome Analysis
Hb, Plasma
Methemoglobin
NBT
pCo2 Blood
PH, Blood
Phenylalanine
Tartrate Resistant leukocyte Acid Phosphatase
ت- ضدانعقاد هپارین یا EDTA:
Body Fluid
Fractionation Plasma,Catecholamines
Lead
Osmotic Fragility
PNH Test by Flow Cytometry
Reticulocyte Count
ث – نمونه لخته یا ضدانعقاد EDTA:
Apo A-I
Apo B
CEA
Cholesterol
DHEA
HDL
HIV Serology
17-Hydroxyprogesterone
IGF-1
LDL
Platelet Antibodies
Rh Genotype
Testosterone Total & Free
TG
VIP
Vitamin B6
Warfarin
ج– نمونه لخته یا ضدانعقاد هپارین:
Aldolase
ALT
Amylase
Anion Gap
AST
Body Fluid Analysis
Calcitonin
Calcium Ionized
Chloride, Serum or Plasma
Cortisol
CK-MB
Creatinine
Estriol, Unconjugated, Serum or Plasma
Ethylene Glycol, Serum or Plasma
Follicle Stimulating Hormone (FSH)
Keton Bodies, Blood
Lactate Dehydrogenase (LDH)
Leptin, Serum or Plasma
Myoglobin
Osmolality, Calculated
Phosphorus
Potassium
Protein, Total, Serum
Sodium (لیتیم هپارین و نه سدیم هپارین)
Urea Nitrogen (BUN)
Valproic Acid
Vitamin A
Vitamin D
Vitamin E
چ- سایر موارد:
- aPTT و PT: لولههای درب آبی حاوی سیترات سدیم. غلظت 2/3% سیترات سدیم بر غلظت 8/3% ارجحیت دارد.
- Acid Phosphatase: استفاده از ضدانعقاد EDTAارجح است اما میتوان از لوله لخته نیز استفاده نمود.
- Aldosterone: در صورت انجام آزمایش رنین و آلدوسترون فقط میتوان از لوله درب بنفش (EDTA) استفاده كرد ولی در صورتی كه فقط سنجش آلدوسترون مدنظر باشد میتوان از لولههای حاوی هپارین، EDTA، سیترات و یا لخته استفاده كرد.
- α1-Antitrypsin: لوله لخته جهت جمعآوری سرم و لوله درب بنفش (EDTA) برای آزمایش مولكولی مورد استفاده قرار میگیرد.
- Red Cell Antibody Detection / Identification: یك لوله درب قرمز (لخته) و یك لوله درب بنفش (EDTA) مورد نیازاست.
- Cryofibrinogen: دو لوله درب آبی (سدیم سیترات) یا درب بنفش ((EDTA مورد نیاز است.
- G6PD: لوله درب بنفش (EDTA)یا درب سبز (هپارین) یا درب زرد (اسید سیترات- دكستروز، ACD) مورد نیاز است.
- 2hpp, BS, FBS: لوله درب خاكستری (فلورید سدیم یا یدواستات) ترجیح داده میشود؛ استفاده از لوله درب سبز (هپارین) و درب قرمز به شرط جداكردن سریع گلبولهای قرمز و بررسی سریع قابل قبول خواهد بود.
- GTT: لوله درب خاكستری (سدیم فلوراید یا یدواستات).
- HLA-Typing: لوله درب بنفش (EDTA) برای DNA Testing؛ لوله درب زرد (ACD) برای سرولوژی وDNA Testingمورد استفاده قرار میگیرد.
- Homocysteine: بهترین ضد انعقاد EDTA است ولی استفاده از سیترات یا هپارین هم قابل قبول است.
- Lactic Acid: لوله درب خاكستری (سدیم فلوراید)؛ سرنگ هپارینه؛ لوله حاوی هپارین مورد نیاز است.
- Lactose Tolerance Test: لوله درب خاكستری (سدیم فلوراید) قابل قبول است.
- Sedimentation Rate, Erythrocyte (ESR): لوله درب بنفش EDTA)) یا پلاسمای سیتراته به نسبت چهار به یک (چهار حجم خون به یک حجم تریسدیم سیترات mmol/L 109) مورد نیاز است.
- T3 Uptake: لوله لخته ولی ضد انعقاد EDTA و هپارین هم قابل قبول است.
مواد نگهدارنده ادرار
- Aldosterone: از اسیدبوریك یا اسیداستیك 50% به عنوان نگهدارنده استفاده میگردد تا
4-2=PH باشد. - Catecholamines, Fractionation, Urine: 25 میلیلیتر اسیداستیك 50% برای بالغین و 15 میلیلیتر برای بچههای زیر پنج سال مورد نیاز است تا pH بین دو تا چهار حفظ شود.
- Cortisol, Free, Urine: قبل از شروع به جمعآوری نمونه، 25 میلیلیتر اسیداستیك 50% یا ده گرم اسیدبوریك به ظرف اضافه نمایید. در صورت عدم استفاده از ماده نگهدارنده، نگهداری نمونه در یخچال در طی جمعآوری آن ضروری خواهد بود.
- Cystine: 20 میلیلیتر تولوئن قبل از شروع به جمعآوری یا اسیدی كردن نمونه تا 3-2=PH پس از جمعآوری آن مورد نیاز است.
- 5-HIAA: معمولا بدون ماده نگهدارنده ولی میتوان از 15-10گرم اسیدبوریك یا 15میلیلیتر اسید استیك یا اسید هیدروكلریك استفاده كرد تا pH مناسب نمونه حفظ گردد.
- Hydroxyproline: 30 میلیلیتر اسید كلریدریك شش نرمال یا 15-10 گرم اسیدبوریك به ظرف اضافه نمایید.
- 17- Ketosteroids: 15 میلیلیتر اسیداستیك گلاسیال
- Lead: 20 میلیلیتر اسیدکلریدریك شش نرمال (بر اساس بعضی منابع احتیاج به ماده
نگهدارنده ندارد) - : Luteinizing Hormone (LH) 15-10 گرم اسید بوریك
- Metanephrines: 25 میلیلیتر اسید استیك50% در ابتدای جمعآوری به ظرف اضافه شود ولی برای كودكان زیر پنج سال ml15 كفایت میكند.
- Oxalate: 20میلیلیتر اسیدكلریدریك شش نرمال برای جلوگیری از كریستالیزه شدن اگزالات و جلوگیری از تبدیل آسكوربات به اگزالات
- Porphyrins: معمولا پنج گرم سدیم كربنات پیش از جمعآوری به ظرف اضافه میشود.
- Pregnanetriol: 15-10 گرم اسید بوریك یا 15 میلیلیتر اسید استیكگلاسیال
- Uric Acid: 10 میلیلیتر محلول هیدروكسیدسدیم (M5/12) برای جلوگیری از رسوب پیش از جمعآوری به ظرف اضافه شود.
- VMA: اسید هیدروكلریك یا اسید استیك قبل از جمعآوری به ظرف اضافه شود.
- Zn:ml10 اسید هیدروكلریك غلیظ
مواردی كه جمعآوری ادرار نیاز به نگهدارنده ندارد:
Amino Acids
Amylase
Chloride
Citrate (بعضی پروتكلها قایل به استفاده از ماده نگهدارنده هستند)
FSH
Immunofixation Electrophoresis
Magnesium
Manganese
Microalbumin
Mercury
Mucopolysaccharides
Potassium
Protein Electrophoresis
Protein, Quantitative
Sodium
Schilling Test
الزامات مربوط به نحوه انتقال نمونه از نظر درجه حرارت، زمان، ظرف، فاصله و…
الف – نمونههایی كه باید بلافاصله به آزمایشگاه ارسال شده و مورد آزمایش قرار گیرند:
Activated Clotting Time (ACT)
Ammonia, Plasma
Acid Phosphatase, Serum or Plasma
Bilirubin, Urine
CSF
Ketones, Urine
Nitrite, Urine
Nitro Blue Tetrazolium Test (NBT)
PCo2, Blood
PH, Urine
Synovial Fluid Analysis
ب – نمونههایی كه باید در اولین فرصت ممكن سرم و یا پلاسما جدا گردند:
aPTT, PT
Aldolase, Plasma or Serum
Angiotensin Converting Enzyme (ACE)
Antidiuretic Hormone (ADH)
Antiphospholipid Antibody
Antiplasmin
Antithrombin
Apolipoprotein A-I
Apolipoprotein B-100
Calcitonin
D-Dimer
DHEA, DHEA-S
Factor XIII
FDP
Fibrinogen
FSH
Hemoglobin, Plasma
Heparin Neutralization
HMWK
Insulin, Serum
Luteinizing Hormone (LH)
Mixing Studies
PTH
Phosphorus, Serum
PAI-1, Plasminogen
Potassium
Prekallikrein
Protein C
Protein S
Reptilase Time
Thrombin Time
Vasoactive Intestinal Peptide (VIP)
Von Willebrand Factor
پ– نمونههـایی كـه بـرای جـداكردن هر چه سریعتر سرم یا پلاسما نیاز به سانتریفیوژ یخچالدار است:
Antidiuretic Hormone (ADH)
ACTH
Calcitonin
C-peptide
Gastrin
IGF-1
Lecithin: Sphingomyelin Ratio, Amniotic Fluid
Prolactin
Renin Plasma Activity (RPA)
ت- مواردی كه حمل و جا به جایی نمونه حتما باید بر روی یخ صورت گیرد:
Aldosterone, Serum or Plasma
Carcinoembryonic Antigen (CEA)
Methemoglobin, Whole Blood & PCO2, Blood PH(در مخلوط آب و یخ)
ث – مواردی كه باید انتقال نمونه بهصورت فریز (منجمد) شده صورت گیرد:
ADH
CA19-9
Hepatitis B, C & D, Serology
ج- سایر موارد:
- Calcium, Ionized, Serum: انتقال نمونه باید در شرایط بیهوازی صورت گیرد.
- Cryoglobulin & Cryofibrinogen: بلافاصله نمونهها را در آب گرم قرار داده و به آزمایشگاه ارسال نمایید.
- Semen Analysis: به بیمار آموزش دهید كه نمونه را در عرض 60-30 دقیقه پس از گرفتن و با حفظ در دمای C°37 به آزمایشگاه برساند كه راحتترین كار چسباندن نمونه به بدن است. دمای پایین در حین انتقال به آزمایشگاه ممكن است میزان حرکت اسپرم را كاهشدهد.
الزامات مربوط به شرایط نگهداری نمونه قبل از انجام آزمایش
الف – مواردی كه میتوان نمونه رادر یخچال (°C8-2) نگهداری كرد:
Amylase, Urine
C1 Esterase Inhibitor, Serum
Calcium, Serum
Catecholamines, Fractionation, Urine
Chloride, Serum or Plasma
Cortisol,Serum (تا هفت روز)
Creatine Kinase, Serum
CK-MB
Creatinine Clearance, Urine
Digoxin, Serum
Drugs of Abuse Testing, Urine
Erythrocyte Sedimentation Rate (حداکثر 12 ساعت)
Ferritin, Serum
HbA1C(تا هفت روز)
TIBC & Iron(تا هفت روز)
Jo-1 Antibody
Leukocyte Esterase, Urine
Lithium, Serum
Magnesium,Serum or Urine
Metanephrines, Urine
Methadone, Serum or Urine
Methamphetamine, Qualitative, Urine
Morphine, Urine
Mycobacteria by DNA Probe
Mycobacterial Culture, Sputum
Myoglobin, Serum or Plasma
Opiates, Qualitative, Urine
Osmolality, Serum
Osmotic Fragility
Peripheral Blood, Red Blood Cell Morphology
Phosphorus, Serum
Porphyrins, Quantitative, Urine
Potassium, Urine
(PAPP) Pregnancy-Associated Protein A, Serum
Protein Electrophoresis, Serum or Urine
Protein, Quantitative, Serum or Urine
Reducing Substances, Urine
Schilling Test
Specific Gravity, Urine
T3 Uptake
Triglycerides, Serum or Plasma
Zn, Urine
Hb Electrophoresis, Hb A2 (تا هشت روز)
ب – مواردی كه باید نمونه را در فریزر(C° 20-) نگهداری نمود:
α- Fetoprotein (AFP), Serum
B-Type Natriuretic Peptide (BNP)
CA19-9
Calcitonin,Serum
Ceruloplasmin, Serum or Plasma
Coagulation Assays, Plasma (حداکثر دو هفته)
Cobalamin, Serum
C-Peptide, Serum
Dihydrotesterone, Serum
Glucagon, Plasma
Hemoglobin, Plasma
Hepatitis A, B, C, D, Serology
Insulin, Serum
Metanephrines, Plasma
Mucopolysaccharides, Urine
PTH, Serum
Prolactin, Serum
Renin Plasma Activity (RPA)
Testosterone, Serum or Plasma
Thyroglobulin, Serum
پ– عمده آزمایشهای انعقادی خصوصا PT و aPTT میبایست در عرض 4 ساعت پس از جداشدن پلاسما انجام شوند.
در غیر اینصورت میتوان، پلاسما را در دمای Cº20- (تا دو هفته) و یا Cº70- (تا شش ماه) نگهداری نمود. (بهتر است پلاسما از سلولهای خونی در عرض یک ساعت جدا شود)
Antiplasmin
Antithrombin
Factor XIII
HMWK
Mixing Studies
Plasminogen and PAI-1
Prekallikrein
Protein C & Protein S
Thrombin Time
Von Willebrand Factor
ت- سایر موارد:
- Acid Phosphatase, Serum or Plasma: به علت حساسیت آنزیم به حرارت و pH، حداكثر یك ساعت فرصت دارید تا آزمایش را انجام دهید.
- aPTT: در صورت تاخیر در جدا كردن پلاسما و انجام آزمایش، تخریب سریع فاكتور هشت ممكن است به طور كاذب PTT را بالاتر از حد واقعی نشان دهد. همچنین در بیماران تحت درمان با هپارین، به دلیل آزاد شدن فاكتور چهار پلاكتی كه هپارین را خنثی میكند، ممكن است PTT به طور كاذب پایینتر از حد واقعی سنجیده شود. پلاسما را میتوان پیش از آزمایش بهمدت چهار ساعت در لوله در بسته در دمای اتاق یا °C4-2 نگهداری نمود. در صورت عدم امکان آزمایش در زمان یادشده پلاسما بهمدت دو هفته در فریزر°C 20- قابل نگهداری است.
- Activated protein C Resistance (APCR): در مورد كاوش بر اساس زمان تشكیل لخته و در صورتی كه آزمایش ظرف مدت چهار ساعت پس از خونگیری انجام شود، میتوان پلاسما را در حرارتC°4 یا دمای اتاق نگهداری نمود در غیر اینصورت باید نمونه را منجمد نمود. در مورد كاوش بر اساس DNA، نمونه را در دمای اتاق یا C°4 نگهداری نمایید.
- ADA, Body Fluids: نمونه را در دمای محیط سانتریفیوژ نموده و مایع رویی آن را تا زمان آنالیز در°C 20- نگهداری نمایید.
- ACTH: پلاسما در دمایC°70- و در لولههای پلاستیكی منجمد شود. جهت نگهداری طولانی مدت به نمونه، آپروتینین به میزان ku/ml500 اضافه شود.
- ALT: در نمونه خون كامل بهمدت 12 تا 24 ساعت پایدار است اما بعد از آن به علت آزاد شدن آنزیم از گلبولهای قرمز به تدریج افزایش پیدا میكند. ALT در سرم و در درجه حرارت یخچال تا سه هفته پایدار است ولی در صورت منجمد كردن كاهش قابل ملاحظهای مییابد.
- Aldolase: سرم را تا زمان انجام آزمایش در °C20- نگهداری كنید. اضافه نمودن اسیدبوریك باعث ثبات آلدولاز میگردد.
- Alkaline Phosphatase: نمونه باید در یخچال نگهداری شود. به هنگام ذخیرهسازی، آلكالن فسفاتاز سرم به آهستگی افزایش مییابد، بهطوری كه افزایش 10-5 درصد در كمتر از چهار ساعت در حرارت C°4 قابل انتظار است. به همین علت بهتر است آزمایش هر چه سریعتر انجام گردد.
- α2–Macroglobulin: نمونه را میتوان بهمدت 72 ساعت در°C4 ذخیره نمود و پس از این زمان باید در C°20- ذخیره گردد و فقط یكبار قبل از انجام آزمایش ذوب گردد.
- Amylase, Serum: آمیلاز بهمدت یك هفته در درجه حرارت C °25 و حداقل شش ماه در درجه حرارتC °4 پایدار باقی میماند.
- Anticardiolipin Antibody: از منجمد و ذوب كردن مكرر سرم اجتناب نمایید چرا كه پایداری آن را تغییر میدهد.
- ADH: پلاسما را داخل لوله پلاستیكی ریخته و در درجه حرارتC °20- منجمد نمایید و به آزمایشگاه مرجع ارسال كنید.
- Anti-DNA: نمونه باید هر چه سریعتر داخل یخچال قرار گیرد. نمونه را میتوان بهمدت 72 ساعت در یخچالC° 4 و بهمدت طولانی درC °20- یا سردتر نگهداری نمود.
- ANA: نمونه سرم را میتوان در دمایC °4 یا C°20- بهمدت 72 ساعت بدون انجام انجماد و ذوب نگهداری كرد. همچنین میتوان نمونه را درC °70- بهمدت طولانیتر نگهداری كرد.
- Antiphospholipid Antibody: سرم را در صورت قرار دادن روی یخ میتوان بهمدت چهار ساعت نگهداری كرد در غیر اینصورت باید منجمد گردد.
- AST: نمونه بهمدت سه روز در درجه حرارت°C 25، سه هفته درC °4 و بهمدت طولانیتر در فریزر قابل نگهداری است.
- β2-Microglobulin,Urine: در صورت كاهش pH ادرار به كمتر از 5/5 ناپایدار میگردد.
- Bilirubin, Serum: نمونه باید دور از نور نگهداری گردد.
- Calcium, Ionized, Serum: نمونه را در شـرایط بیهوازی میتوان بهمدت 48 ساعت در
C °4 و 2 ساعت در دمای اتاق نگهداری نمود. - CEA: نمونه سرم بهمدت 24 ساعت در یخچال و در صورت نگهداری به مدت طولانیتـر در
C °20- قابل نگهداری است. - Cobalamin, Serum: نمونه باید دور از نور نگهداری گردد.
- HCG–β: سرم بهمدت 24 ساعت در دمای اتاق، چهار روز درC °4 و بهمدت طولانیتر در
C °20- پایدار باقی میماند. - Complement Components: اجزا كمپلمان نسبت به حرارت حساس هستند و نمونه باید بهمدت 30-15 دقیقه در حرارت اتاق و سپس بهمدت 60-30 دقیقه درC °4 نگهداری گردد. برای نگهداری طولانی مدت نیز باید در حرارتC °70- قرار داده شود.
- CBC: نمونهها حداكثر ظرف مدت چهار ساعت پس از نمونهگیری و نگهداری در دمای اتاق باید مورد آزمایش قرار گیرند. در صورتی كه در دمایC °4 نگهداری گردند حداكثر بهمدت 24 ساعت انجام آزمایش امكانپذیر است. گستره خونی میبایست بلافاصله پس از خونگیری تهیه شود.
- CRP: سرم باید تازه بوده یا حداكثر 72 ساعت درC °4 نگهداری شده باشد. نمونه درC °20- بهمدت شش ماه پایدار خواهد بود.
- Cryoglobulin: خون را بهمدت 30 تا 60 دقیقه در دمایC °37 نگهدارید تا لخته تشكیل شود. جدا كردن لخته باید در دمایC °37 صورت گیرد و در صورت امكان انجام سانتریفیوژ نیز در دمایC °37 باشد. نمونه را در یخچال قرار نداده و منجمد نكنید.
- D-Dimer و FDP: پلاسما در دمای اتاق تا هشت ساعت و روی یخ تا 24 ساعت قابل
نگهداری است. در غیر اینصورت منجمد شود. در صورت استفاده از سرم برای انجام آزمایش FDP میتوان آن را تا یك هفته در یخچال نگهداری كرد. - DHEA و DHEA-S: سرم یا پلاسما بهمدت 24ساعت درC °4 قابل نگهداری است و بیشتر از این زمان باید منجمد شود.
- Estradiol, Serum: نمونه سرم در یخچال تا 24 ساعت و درC °20- تا دو ماه پایدار خواهد بود.
- Estriol, Unconjugated: نمونه در یخچال تا 24 ساعت و درC °20- بهمدت طولانی پایدار خواهد بود.
- Fibrinogen: پلاسما در دمای اتاق تا دو ساعت و درC °8-2 تا چهار ساعت قابل نگهداری است. در غیر اینصورت به شكل منجمد نگهداری شود.
- Folic Acid: در صورت نگهداری سرم در دمای اتاق و در معرض نور حدود 19- 12% فولات از بین میرود. سرم در دمایC°4 برای 24 ساعت پایدار است در غیر اینصورت منجمد نمایید و نمونه دور از نور نگهداری شود.
- FSH: سرم درC °25-4 بهمدت چهار ساعت، درC °20- بهمدت دو هفته و درC °70- بهمدت سه ماه پایدار خواهد بود. در ادرار نیز بهمدت سه ماه درC °20- پایدار میماند. از چرخههای انجماد/ ذوب مكرر اجتناب شود.
- GGT,Serum: نمونه بهمدت یك ماه درC °4 و یكسال در C °20- پایدار خواهد بود.
- Gastrin: سرم بهمدت چهار ساعت درC °4 و یك ماه در C°20- پایدار خواهد بود. سرمهایی كه 48 ساعت در دمایC°4 بودهاند تا 50% كاهش فعالیت را نشان میدهند.
- G6PD: با استفاده از ضدانعقادهای مناسب، آنزیم گلبولهای قرمز درC °4 حداقل شش روز و درC °25 حداقل 24 ساعت پایدار خواهد بود.
- GTT, 2hpp, BS, FBS: گلوكز در خون تام در هر ساعتmg/dl 10-5 كاهش مییابد مگر اینکه در لوله با درب خاکستری (حاوی فلوراید) نگهداری شده باشد. در صورتی که لازم است سرم بهمدت بیشتر از 30 دقیقه در مجاورت سلولها باشد باید یك ماده نگهدارنده مانند فلورید سدیم كه از گلیكولیز جلوگیری میكند به نمونه اضافه شود. گلوكز سرم یا پلاسما تا 48 ساعت در یخچال پایدار است ولی نگهداری نمونه بهمدت طولانیتر حتی درC °20- سبب كاهش واضح و پیشرونده میزان گلوكز خواهد شد.
- GH: نمونه سرم چهار ساعت در دمای اتاق و یك سال در C °20- پایدار خواهد بود.
- Hematocrit: در صورتی كه بیشتر از چهار ساعت تاخیر در انجام آزمایش باشد نمونه در یخچال نگهداری شود. روش دستی باید در عرض شش ساعت پس از جمعآوری خون انجام شود. اگر خون در حرارت اتاق نگهداری شود تورم گلبولهای قرمز در عرض 24-6 ساعت سبب بالا رفتن كاذب هماتوكریت و MCV خواهد شد.
- HBeAg: سرم باید در عرض سه ساعت از لخته جدا شده و در یخچال و یا بهصورت منجمد نگهداری شود چرا كه HBeAg به گرما حساس است.
- Hepatitis B DNA Detection: سرم باید درC °20- و بافتها درC °70- منجمد بمانند.
- Hepatitis C RNA Detection: سرم باید درC °20- و بافتها درC °70- منجمد بمانند.
- HDL: بهترین حالت، اندازهگیری بلافاصله پس از نمونهگیری است. نمونه سرم یا پلاسما بهمدت 7-1 روز درC°4 یا هفتهها بهصورت منجمد نگهداری شود.
- HLA-Typing: جهت آزمایش سرولوژی نمونه در دمای اتاق نگهداری شود. جهت آزمایشهای مبتنی بر DNA، نمونه در یخچال نگهداری گردد.
- Homocysteine, Plasma: در صورتی كه جدا كردن سلولها از پلاسما یا سرم به تاخیر بیافتد، Homocysteine پلاسما به علت رهایی از گلبولهای قرمز افزایش مییابد. نگهداری نمونه در دمای اتاق بهمدت یك ساعت، حدود 10% Homocysteine پلاسما را افزایش میدهد و در صورتی كه نمونه روی یخ قرار داده شود این روند آهسته میشود.
- HVA, Urine: حجم ادرار 24 ساعته را اندازهگیری نموده، حدود ml100 از نمونه را با PH بین دو تا چهار برداشته و در یخچال قرار دهید. نمونه تا هفت روز درC °4 پایدار خواهد بود.
- 17-Hydroxycorticosteroids, Urine: در طی زمان جمعآوری نمونه در یخچال نگهداری شود. پس از جمعآوری نیز در یخچال قرار داده یا منجمدکنید. در صورتی که نمونه اسیدی (با اضافه کردن 15 میلیلیتر اسیداستیک گلاسیال) و در یخچال قرار داده شود تا 45 روز پایدار خواهد ماند.
- 5-HIAA, Urine: در صورتی که نمونه اسیدی شود تا 14 روز در یخچال پایدار خواهد بود. اسیدی شدن با اسید هیدروکلریک یا اسید بوریک انجام میشود. بهتر است از اسید استیک به علت این که بازیافت 5-HIAA را پایین میآورد استفاده نشود.
- 17-Hydroxyprogesterone: سرم یا پلاسما برای چهار روز درC °4 و برای یک ماه درC °20- پایدار خواهد بود.
- Immunoglobulins, Serum: اگر شک بالینی به کرایوگلوبولینمی یا وجود ماکروگلوبولینها وجود دارد نمونه باید درC °37 قرار داده شود. این گونه نمونهها تا پیش از جدا کردن سرم از لخته نمیبایست در یخچال گذاشته شوند. نمونههای سرم ممکن است تا پنـج روز در دمای C°8-2 قابل نگهداری باشند. در صورت نگهداری طولانیتر نمونهها باید در دمایC °20- منجمد شوند.
- LDH, Serum: سرم در دمای اتاق بهمدت دو تا سه روز پایدار است. منجمد کردن نمونه ممنوع است.
- Leukocyte Alkaline Phosphatase (LAP): لامها را باید با متانول فرمالین سرد 10% یا استون بافرسیترات، ثابت، و سپس در هوا خشک کرده و در عرض هشت ساعت (ترجیحا 30 دقیقه) بعد از گرفتن خون منجمد شوند. میتوان بعد از ثابت کردن، گسترهها را تا هشت هفته قبل از رنگآمیزی نگهداری کرد. در بعضی موارد ممکن است فعالیت آنزیمیتا یک سال در دمای ºC20- پایدار بماند.
- Lipase: در سرم تا هشت روز در ºC25 (دمای اتاق) و دو هفته درºC4 پایدار است.
- LH: در سرم در دمای ºC25-4 تا دو هفته پایدار خواهد بود.
- Microalbuminuria: در یخچال قرار دادن و منجمد کردن معمولا قابل قبول است ولی قبل از انجام آزمایش باید به دمای اتاق رسانده شود.
- Myoglobin, Qualitative, Urine: اگر PH ادرار به 5/9-8 رسانده شود بهمدت 12روز پایدار خواهد بود.
- Neisseria Gonorrhea Culture: نمونهها نباید در یخچال قرارداده شوند یا در معرض محیط سرد قرار گیرند.
- Newborn Screening For Phenylketonuria or Galactosemia: از قرار دادن کارتهای خونی درجریان هوای آلوده به دود و گرد و غبار و همچنین از گذاشتن آنها در معرض حرارت و تابش مستقیم خورشید جدا خودداری نمایید. کارتهای خونی را میتوان بهمدت یک هفته در پاکتهای مقاوم به رطوبت نگهداری کرد. لکههای خون در پاکتهای پلاستکی زیپدار حاوی سیلیکاژل در دمای ºC8-4 یخچال تا دو ماه و در حالت انجماد (ºC20-) بهمدت طولانی پایدار خواهد ماند.
- Occult Blood,Stool: تاخیر در آزمایش میتواند تاثیر منفی بر نتایج آزمایش گایاک داشته باشد.
- Platelet Aggregation: نمونه را در دمای اتاق نگهداشته و آزمایش را بلافاصله یا در عرض دو ساعت انجام دهید. نمونه را در یخچال قرار نداده و یا منجمد نکنید.
- PNH Test by Flow Cytometry: برای حاصل شدن نتایج مطلوب، آنالیز باید در عرض 24 ساعت پس از گرفتن نمونه انجام شود. آزمایش ممکن است بر روی نمونههای 48 تا 72 ساعت قبل هم قابل انجام باشد. نمونه را در دمای اتاق نگهداری کنید. در یخچال قرار دادن نمونه ممکن است موجب از دست رفتن آنتیژن سطحی سلول شود.
- Progesterone: سرم در دمای C °4 بهمدت 4 روز و در C °20- بهمدت سه ماه پایدار است.
- PSA: سرم در یخچال تا 48-24 ساعت پایدار است. برای نگهداری بیشتر از این زمان درºC20- نگهداری شود.
- PT: پلاسما یا نمونه سانتریفیوژ نشده در لوله دربسته، در دمای اتاق یا دمایC °4-2 تا 24 ساعت قابل نگهداری است، در غیر اینصورت به شكل منجمد نگهداری شود.
- Red Blood Cell Indices: در صورتی كه نمونه بیشتر از ده ساعت در دمای اتاق یا بیشتر از 18 ساعت درC °4 نگهداری شده باشد نمیتوان از آن استفاده كرد. نمونه نباید منجمد شود.
- Reticulocyte: خون حاوی EDTA در دمای اتاق تا شش ساعت و در دمایC °4 تا 72 ساعت قابل نگهداری است.
- Synovial Fluid Analysis: در اکثر موارد به فاصله کوتاهی پس از دریافت نمونه، آزمایشها باید آغاز گردند. در عرض شش ساعت پس از دریافت نمونه، حدود 40% کاهش در شمارش گلبول سفید محتمل خواهد بود. کریستالهای کلسیم پیروفسفات در عرض چند روز کاهش مییابند، در حالیکه تعداد، اندازه و birefringence کریستالهای منوسدیم اورات (MSU) در روزهای اول ثابت مانده و پس از چند هفته افت میکند.
- Tartarate Resistant Acid Phosphatase (TRAP): در صورتی که لامهای شیشهای بلافاصله پس از تهیه ثابت شده باشند حداقل تا یک هفته قابل نگهداری هستند.
- TSH: در سرم تا چهار روز درC °4 پایدار خواهد بود.
- Thyroid Peroxidase Antobody (TPO): در سرم تا 72 ساعت درC °4 پایدار خواهد بود.
- Thyroxin, Free, Serum: سرم تا دو هفته درC °4 پایدار خواهد بود.
- Thyroxin, Serum: سرم تا یک هفته درC °25 پایدار خواهد بود.
- (T3), SerumTriidothyronine: سرم را در عرض 48 ساعت جدا نمایید. سرم درC °25 تا یک هفته و درC °20- حداقل تا یک ماه پایدار خواهد ماند.
- Troponins: در سرم درC °4 تا چهار روز پایدار خواهد بود.
- Blood Urea Nitrogen (BUN): در سرم یا پلاسما یک روز در دمای اتاق، سه روز در
C °8-4 و سه ماه درC °20- پایدار است. - Urinalysis: در صورتی که بلافاصله برروی نمونه آزمایش نمیشود، باید در یخچال گذاشته شود. نگهداری در یخچال از المانهای تشکیل شده در ادرار محافظت میکند ولی ممکن است کریستالهایی رسوب کنند که بهصورت واقعی وجود ندارند. بهترین حالت آزمایش بر روی نمونه تازه و گرم است.
- Uric Acid, Serum: اورات در سرم برای سه روز در دمای اتاق، 7-3 روز در دمایC °4 و 12-6 ماه درC °20- پایدار خواهد ماند.
- Uric Acid, Urine: نمونه را در یخچال قرار ندهید. تا حدود سه روز در دمای اتاق پایدار خواهد بود.
- VMA: پس از اسیدی کردن نمونه جمعآوری شده، تا دو هفته در یخچال پایدار خواهد بود.
- Vitamin D: سه روز درC °25-4 پایدار است. سرم تا ماهها درC °20- پایدار بوده و نسبتا به چرخههای انجماد / ذوب مقاوم است.
معیارهای رد نمونههای مختلف به ویژه در مورد نمونههای پذیرش شده از خارج از آزمایشگاه
به طور کلی در صورتی که از ضد انعقاد صحیح استفاده نشده باشد یا بیمار آمادگیهای لازم را نداشته باشد و یا پروتکل نمونهگیری و یا طریقه نگهداری نمونه رعایت نشده باشد، نباید نمونه را پذیرش کرد. همچنین اگر روش Radioimmuno assay (RIA) برای انجام آزمایش استفاده میشود بیمار نباید در یک هفته اخیر در معرض رادیوایزوتوپ قرار گرفته باشد یا آن را به هر شکلی دریافت کرده باشد.
سایر علل به شرح ذیل است:
الف – مواردی که همولیز نمونه موجب رد شدن آن میگردد:
Alkaline Phosphatase, Serum
Antibody Detection / Identification, Red Cell
Antiglobulin Test, Direct & Indirect (Coombs)
Bilirubin, Serum
Creatinine, Serum or Plasma
Digoxin, Serum
Ham Test
Haptoglobin, Plasma
Hemoglobin, Plasma
Hypertonic Cryohemolysis
Keton Bodies, Blood
LDH, Serum
Magnesium, Serum
Osmolality, Calculated, Serum or Plasma
Phosphorus, Serum
Pseudocholinesterase, Serum
Rh Genotype
Sugar Water Screen
ب – مواردی که همولیز یا لخته بودن نمونه سبب عدم پذیرش آن خواهد شد:
CBC
Hematocrit
Hemoglobin
Kleihauer – Betke
Peripheral Blood, Red Blood Cell Morphology
Renin Plasma Activity (RPA)
Reticulocyte Count
Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR)
Sickle Cell Tests
پ– مواردی که همولیز یا لیپمیک بودن نمونه موجب عدم پذیرش آن میگردد:
α1-Acid Glycoprotein, Serum
α2-Macroglobulin, Serum
Transthyretin, Serum, CSF, Urine
ت– مواردی که استفاده از لوله یا ظرف معمولی به جای ظروف metal – free و شسته شده با اسید موجب عدم پذیرش میگردد:
Aluminum, Serum or Urine
Iron, Serum
Lead, Serum or Urine
Magnesium, Urine
Zn, Serum or Urine
ج- آزمایشهای انعقادی:
در عمده آزمایشهای انعقادی نمونهای که بیشتر از چهار ساعت پس از جمعآوری به آزمایشگاه رسانده شده باشد، لوله تا حد مشخص پر نشده باشد و نمونههای حاوی لخته موجب عدم پذیرش نمونه میگردد. این آزمایشها عبارتند از:
Activated Protein C Resistance (APCR)
Antiplasmin
Antithrombin
Factor XIII
Fibrinogen
Heparin Neutralization
HMWK
Lupus Anticoagulant
Mixing Studies
Plasminogen
Prekallikrein
Protein C
Protein S
Reptilase Time
Thrombin Time
Von Willebrand Factor
نکته: در aPTT و PT علاوه بر سه علت ذکر شده، همولیز واضح نیز موجب عدم پذیرش نمونه خواهد بود.
چ– علل رد در سایر موارد:
- Amino Acid, Urine: در صورتی که وزن مخصوص ادرار کمتر از 010/1 باشد، نمونه پذیرش نشود.
- ACE: استفاده از ضد انعقاد EDTA چرا که سبب مهار آنزیم میگردد.
- ADH: نمونه بهصورت منجمد
- Glycine CSF IgG/ Albumin Ratio, CSF Protein Electrophoresis,: آلوده شدن نمونه CSF با خون (پونکسیون تروماتیک)
- Cold Agglutinin Titer: در صورتی که لخته درC°37 تشکیل نشده باشد و یا قبل از جدا کردن سرم آن را داخل یخچال قرار داده باشند.
- CBC: استفاده از لوله نامناسب، نمونه لخته شده، نمونه همولیز، رقیق شدن خون با مایعات داخل وریدی
- Cryofibrinogen: استفاده از لوله نامناسب، بیشتر از دو ساعت تاخیر در انتقال نمونه به آزمایشگاه، عدم ارسال نمونه در آب گرم
- Cryoglobulin: عدم استفاده از لوله یا سرنگ از قبل گرم شده، بیشتر از دو ساعت تاخیر در انتقال نمونه به آزمایشگاه، عدم ارسال نمونه در آب گرم
- Folic Acid: نمونههایی که بیشتر از هشت ساعت در معرض نور بودهاند، نمونه همولیز
- Gastrin, Serum: نمونهگیری با ضد انعقاد
- Homocysteine, Plasma: جدا نکردن پلاسما از سلولها در عرض یک ساعت
- HPV DNA Detection: بافتبرداریهای بزرگتر از 5/0 سانتیمتر
- Iron Stain, Bone Marrow: مغز استخوان به دست نیامده باشد (dry tap) یا در گسترهها هیچ پارتیکلی از مغز استخوان وجود نداشته باشد.
- Lactic Acid,Whole Blood or Plasma: نمونهای که روی یخ دریافت نشده باشد.
- Lecithin: Sphingomyelin Ratio, Amniotic: آلوده بودن نمونه مایع آمنیوتیک با خون
- Leukocyte Alkaline Phosphatase: خون گرفته شده با ضد انعقاد EDTA، زمان انتقال به آزمایشگاه بیشتر از 30 دقیقه، تعداد نوتروفیل کمتر از mm3/1000 در خون محیطی
- Lithium, Serum: نمونههایی که با ضد انعقاد هپارین لیتیم گرفته شده باشند و نمونههای همولیز
- Lymphocyte Transformation Test: نمونه کهنه، نمونه فاقد لنفوسیتهای زنده، نمونههایی که در یخچال قرار داده شده یا منجمد شدهاند.
- Mycobacteria by DNA Probe: ظروفی که دارای سطح خارجی آلوده باشند، نمونههایی که بیشتر از 12 ساعت در دمای اتاق مانده باشند چرا که سایر باکتریها رشد میکنند.
- NBT: انتقال نمونه به آزمایشگاه بیشتر از یک ساعت طول کشیده باشد.
- Osmotic Fragility: همولیز، نمونه لخته، بیشتر از شش ساعت از نمونهگیری گذشته باشد، استفاده از ضد انعقاد اگزالات یا سیترات
- Pco2, Blood &PH : نمونه دارای لخته و حبابهای هوا یا عدم ارسال بر روی یخ، سوزنهایی که درب آنها محکم بسته نشده باشند.
- Platelet Aggregation: نمونهای که از گرفتن آن بیشتر از دو ساعت گذشته باشد، نمونه لخته، نمونهای که روی یخ ارسال شده باشد.
- PNH Test by Flow Cytometry: نمونههای کهنه و یا نگهداری شده در دمای پایین چرا که میتواند موجب نتایج مثبت کاذب شود.
- Potassium, Serum or Plasma: نمونه همولیز، جدا نکردن سرم از لخته در بیمارانی که تعداد پلاکت آنها بالاست.
- Pregnancy Test, Urine: نمونه ادراری که به طور واضح آلوده شده باشد، وزن مخصوص پایین ادرار و پروتئینوری
- Pregnancy Test, Serum: لیپمی واضح یا توربید بودن سرم
- Protein Electrophoresis, Urine: پروتئین توتال به قدری کم باشد که نتوان اندازهگیری کرد یا نتوان یک الگوی الکتروفورزی قابل استفاده ارایه کرد.
- Semen Analysis: نمونهای که بیشتر از دو ساعت مانده باشد.
- TRAP: گسترههای ثابت نشده و خونی که تازه نباشد.
- Urinalysis: تاخیر در انتقال نمونه، آلودگی نمونه با مدفوع و رشد بیش از حد باکتری
- VDRL: نمونه پلاسما